29 jul 2013

Estela funeraria na Igresia Parroquial "Nos Sinhora da Asunción."

Fai un us mesis mentras envelesau intentaba descifral a inscripción esculpía sobri un a das cuatru caras laterais da peana de granitu que sustenta a cru situá na zona cunhocía comu "u forti", chegó don Damián Amoris Fustes, senhol cura párrocu da Igresia Parroquial "Nos Sinhora da Asunción", cunu que falí entretíu un a palrrala sobri u patrimoniu históricu artísticu de Valverdi du Fresnu, dicénduli u que me doía tantu u estau nu que se econtra comu a farta de interés pur a peana que ei estudiaba, comu se poi aprecial cua chapuceira reparación da misma.

 Mentras falábamus i dándusi conta du mei interés pur u patrimoniu du lugal, me diju si cunhocía a estela funeraria que se encontra nu interiol da Igresia Parroquial ficendu parti da fábrica da mesma.

Me sorprendeu cua pregunta peru mais cuandu dispois de habeli feitu sabedol du mei total descunhocimentu de que existira, me dí que está colocá sobri as escaleiras que subin au campanariu.

Ei foi monacilhu, si nun recordu mal, desdi us oitu anus hastus doci, cuandu me vo pa Cacris pa comenzal us meis estudius de bachilheratu. Nestis cuatru anus de monacilhu tuvi que subil y bajal as escaleiras du campanariu tantas vecis que nun se poin contal, pa tocal as campanas nus distintus estilus: a Misa, a difuntus, a arrebau u alarma...

Cuántas vecis bajaba as escaleiras depresa i pa evital as queidas me sujetaba cuas mans sobri esas pedras de granitu ben alineás sobri a minha cabeza.

Cuántas metía as puntas dus meis deus pur entri as rejendijas entri pedra i pedra sin darmi conta de que un a delas era esi tipu de soporti pa adornu funerariu que agora Damián punhía dientri dus meis olhus, mentras se asombraba du que pa mí era to un descubrimentu, purque sabía da minha afición pur a lectura dus documentus velhus i das minhas visitas aus archivus históricus; pur otru lau me había entregau fai un tempu dois ejemplaris du magníficu libru sobri patrimoniu, editau nu anu 2009, cu títulu: Viaje artístico por los pueblos de la Sierra de Gata (Cáceres). Catálogo monumental, de la autoría de D. Florencio-Javier García Mogollón.

Frenti a sua extranheza ei le siguía dicindu que nun había leíu na sobri u tema, pur u que Damián era da opinión de que debía de tratarsi de algun a omisión nas transcripcións que puderan habersi feitu sobri u patrimoniu da Diócesis de Coria-Cacris.

Sea comu sea, mus encontramus nu comenzu das escaleiras de subía au campanariu, au que se chega desdi a tribuna du coru.

Estela funeraria nas escaleiras du campanariu.
Abrimus desdi u coru a folha dereita da porta que mus leva au mesmu. Damus un pasu pa dientri, dirección du Ponienti i dispois temus que giral 90 graus pa u Norti. Situaus frenti au Norti se comenza realmenti a subía au campanariu. A cuberta das escaleiras está construía cu pedras de cantería de granitu, colocás en paralelu, das cuais, un as cuantas pur a sua apariencia, vemus que procedin dotras construccións anterioris. A terceira destas pedras, contandu a partil du iniciu du accesu, é a estela funeraria.

É de forma rectangulal, quedandu a nosa vista 70 centímetrus da sua altura i 38 centímetrus du sei anchu. Sobri u lateral izquerdo da sua basi ten un a mela circulal, que estreita u pe, dandu aspectu de cintura. Nun se ve esa mela nu lateral dereitu, ben purque nun a tuvera, ben purque se encontra embutía na obra, o purque se quitara du monolitu pa adaptal a pedra a sua nova ubicación.

A parti da estela destiná a recibil a inscripción funeraria se diferencia du restu, ademáis de pur a propia inscripción, purque se encontra algu melá, ficendu pur us seis laterais un marcu que sobresai, u que sirviría pa dal milhol vista a to u conjuntu da peza.

A incisión sobri a se ve mal pur u sei deterioru, aventurándumi a dicel que na primeira línea apareci VSQVI y na segunda podríamus leel: AN XII.

Si u que escribu é verdadeiramenti resultau de un descubrimentu i comu tal nun figura inventariau, se debería de leval a cabu u correspondienti estudiu, pur técnicu adecuau, pa que esclarecera a sua procedencia.

Mentras tantu i tomandu en conta a circunstancia de que a estela funeraria formi parti da obra da Igresia, é motivu bastanti pa ficermus pensal que nas suas cercanías debeu de habel un a necrópolis antis de levantala.

Si as duas primeiras líneas que de forma temeraria me atreví a descifral mais arriba, son u que suponhu, podría procedel de un asentamentu romanu i estarsi refirindu a un mortu de escasa edai. Alomihol, de 12 añus de edai.

Siguindu na línea de simpli hipótesis a farta de estudiu, me ven a memoria a palabra "calavernas."

As valverdeiras i us valverdeirus, sobri to as pesoas de mais edai, chaman calavernas au terrenu que pega cua Igresia i que va desdi ésta a avenía de don Santos Robledo.

A nosa paisana María García Mateos, nun fiu du grupu "Valverde del fresno" na re social facebook, escribía que esta palabra "calavernas" le chamaba a atención pur u que buscandu nun diccionariu de latín había econtrau u sei significau que se traducía comu "cementeriu."

Feita a consulta pur minha parti na vigesimu segunda edición du diccionariu da Real Academia da Lengua Española, para "calaverna", mus aporta u que sigui: (Del lat. Cadaverina, t. f. de -nus, de cadáver). 1. f. desus. calavera (conjunto de huesos de la cabeza).

Pur to u ditu hasta agora queru comprendel que a tradición populal chama a esta zona que pega cua Igresia desta maneira, purque antis du levantamentu desta y pur tantu antis da constitución du nosu lugal, aquí debeu de habel un a necrópolis que ben pudera sel de naturaleza romana.

Pa terminal, queru ficel u mei públicu agradecimentu au cura párrocu da Igresia Parroquial "Nos Sinhora da Asunción" de Valverdi du Fresnu, don Damián Amores Fustes, purque sin a sua predisposión i desinteresá ajuda, esti esclarecimentu nun hubera tíu lugal.